TS 708 Çelik - Betonarme için Donatı Çeliği

TS 708 standardı, betonarme yapıların inşasında kullanılan donatı çeliklerinin kimyasal bileşimi, mekanik özellikleri, boyutsal toleransları ve işaretleme gereklilikleriyle ilgili detaylı teknik şartnameleri içerir. Teknik olarak daha detaylı açıklamalar aşağıdaki gibidir:

Kimyasal Bileşim

Donatı çeliklerinin kimyasal bileşimi, çeliğin dayanıklılığı ve performansı üzerinde doğrudan etkili olan elementlerin belirli oranlarda bulunmasını gerektirir. TS 708, bu elementlerin maksimum ve minimum sınırlarını belirler.

• Karbon (C): Çeliğin sertlik ve mukavemetini artırır, ancak aşırı karbon çeliği kırılgan hale getirebilir. Genellikle %0.2 - %0.5 aralığında karbon içeriği istenir.

• Mangan (Mn): Çeliğin dayanıklılığını ve sertliğini artırır. Tipik olarak %0.5 - %1.5 aralığında bulunur.

• Fosfor (P) ve Kükürt (S): Fosfor ve kükürt miktarlarının düşük olması gerekir çünkü bu elementler çeliğin sünekliğini azaltır ve kaynak yapılabilirliğini olumsuz etkiler. Genellikle her biri %0.05’in altında tutulur.

Mekanik Özellikler

Mekanik özellikler, donatı çeliğinin dayanıklılığını ve performansını belirler. TS 708'e göre, bu özellikler çeşitli testlerle doğrulanmalıdır.

• Çekme Mukavemeti: Çeliğin maksimum çekme gerilimine dayanma kapasitesidir. Donatı çelikleri genellikle 400-600 MPa (Megapaskal) aralığında çekme mukavemetine sahip olmalıdır.

• Akma Sınırı (Yield Strength): Çeliğin kalıcı deformasyon olmadan dayanabileceği maksimum gerilimdir. Akma sınırı, genellikle çekme mukavemetinin %60-80’i civarındadır.

• Uzama (Elongation): Çeliğin kopmadan önceki uzama yüzdesidir. Genellikle %10-25 arasında uzama beklenir. Yüksek uzama, çeliğin sünekliğini ve deformasyon kapasitesini gösterir.

Boyutsal Toleranslar

Boyutsal toleranslar, donatı çeliklerinin üretim ve montaj sürecinde uyulması gereken ölçüsel sınırları belirler.

• Çap Toleransları: Donatı çeliklerinin nominal çapı ile gerçek çapı arasındaki izin verilen sapmalar belirlenmiştir. Örneğin, 12 mm nominal çapa sahip bir donatının gerçek çapı ±0.5 mm aralığında olabilir.

• Uzunluk ve Düzgünlük: Donatı çeliklerinin belirli uzunluklarda ve düz hatlar halinde olması gerekir. Uzunluk toleransları genellikle ±25 mm aralığındadır. Ayrıca, çubukların belirli bir doğrulukta düz olması, montaj sırasında kolaylık sağlar.

• Yüzey Kalitesi: Donatı çeliklerinin yüzeyi pürüzsüz ve temiz olmalıdır. Yüzeyde pas, yağ, boya veya diğer yabancı maddeler bulunmamalıdır.

İşaretleme

Donatı çeliklerinin izlenebilirliğini ve kalite kontrolünü sağlamak için işaretlemeler yapılmalıdır.

• Üretici Firma: Çelik üreticisinin kimliği belirtilmelidir.

• Üretim Yılı: Çeliğin üretildiği yıl belirtilmelidir.

• Kalite Sınıfı: Çeliğin mekanik ve kimyasal özelliklerine göre belirlenen kalite sınıfı işaretlenmelidir.

Test ve Kontrol Yöntemleri

Donatı çeliklerinin uygunluğunu ve kalite standartlarına uyumunu doğrulamak için çeşitli testler uygulanır.

• Çekme Testi: Donatı çeliğinin çekme mukavemeti ve akma sınırını belirlemek için yapılan testtir.

• Eğme Testi: Çeliğin belirli bir açıya kadar büküldüğünde kırılmadan veya çatlamadan bu eğilmeye dayanma kapasitesi test edilir.

• Kimyasal Analiz: Çeliğin kimyasal bileşimini doğrulamak için yapılan analizlerdir.

TS 708 standardı, betonarme yapıların güvenliği ve dayanıklılığı için kritik olan donatı çeliklerinin üretiminde ve kullanımında uyulması gereken detaylı teknik şartnameleri tanımlar. Bu standart, inşaat mühendisleri ve kalite kontrol uzmanları tarafından dikkatle uygulanmalı ve düzenli olarak denetlenmelidir.